Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy w okresie ciąży
Ustawodawca, co do zasady, poddał stosunek pracy pracownicy w ciąży szczególnej ochronie. Ochrona trwałości stosunku pracy wyraża się przede wszystkim zakazem prowadzenia przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy; zakazem wypowiedzenia i rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy, zakazem wypowiedzenia zmieniającego oraz automatycznym przedłużeniem terminowej umowy o pracę do dnia porodu. Zasady te doznają jednak pewnych wyjątków.
Zakres ochrony trwałości stosunku pracy
Naczelnym instrumentem ochrony kobiet w ciąży jest ochrona trwałości stosunku pracy w okresie ciąży.
Ochrona ta obejmuje nie tylko kobiety zatrudnione na podstawie umowy o pracę ale również pracownice zatrudnione na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, czy powołania, mianowania i wyboru, a także kobiety wykonujące pracę nakładczą.
Ochrona nie obejmuje jednak kobiet świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych takich jak umowa zlecenia, umowa o dzieło czy umowa agencyjna oraz przy samozatrudnieniu.Ochrona trwałości stosunku pracy zasadniczo wyraża się na cztery sposoby. Mianowicie, poza pewnymi wyjątkami:
1. zakazem prowadzenia przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy – przejawiających się np. poszukiwaniem przez pracodawcę nowej osoby na stanowisko zajmowane przez ciężarną lub prognozowaniem definitywnego zastąpienia danej pracownicy z powodu jej ciąży,
2. zakazem wypowiedzenia i rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy w okresie ciąży. Ciężarna pracownica podlega ochronie przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem przez cały okres trwania ciąży, tj. od dnia poczęcia aż do dnia porodu. Pierwszy z wymienionych zakazów oznacza, że kobiecie w ciąży nie można złożyć oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, drugi zaś oznacza, że pracodawca nie może rozwiązać wcześniej już wypowiedzianej umowy, nawet jeśli w dacie składania wypowiedzenia kobieta nie była jeszcze w ciąży,
3. zakazem wypowiedzenia zmieniającego – a więc takiego, które powoduje zmianę warunków pracy i płacy, chyba, że w okresie ochronnym, dojdzie do zmiany tychże warunków w ramach porozumienia zmieniającego, dokonanego na piśmie. Niezmiernie istotne jednak aby kobieta w ciąży wiedziała o swoich uprawnieniach i świadomie z nich zrezygnowała. W przeciwnym razie będzie mogła uchylić się od swego oświadczenia woli, pogarszającego jej sytuację faktyczno – prawną, jako złożonego pod wpływem błędu.
4. automatycznym przedłużeniem terminowej umowy o pracę do dnia porodu – dotyczy umów zawartych na czas określony oraz umów na okres próbny przekraczającej jeden miesiąc. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Przedłużenie umowy nie jest więc zależne od woli i działania pracodawcy, a wynika z mocy samego prawa.
Wspomniane zasady ochrony przed wypowiedzeniem definitywnym i zmieniającym, zasada ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę w okresie ciąży oraz zasada automatycznego przedłużenia umowy terminowej, doznają pewnych wyjątków.
