Ochrona trwałości stosunku pracy a wyjątki
Ochrona trwałości stosunku pracy, wyrażająca się przede wszystkim zakazem wypowiedzenia definitywnego i rozwiązania przez pracodawcę stosunku pracy doznaje pewnych wyjątków.
Przypadki, w których ochrona nie obowiązuje
Wspomniana zasada ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę w okresie ciąży, doznaje pewnych wyjątków. Nie będzie bowiem obowiązywać w następujących przypadkach:
ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Przy czym pracodawca jest zobowiązany uzgodnić z zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę z ciężarną pracownicą. Jeśli jednak w zakładzie pracy nie funkcjonuje taka organizacja związkowa lub nie reprezentuje ona pracownicy, wówczas pracodawca samodzielnie podejmuje decyzję o tym, kiedy wręczyć wypowiedzenie,
gdy zajdą przesłanki do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i jednocześnie reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie przedmiotowej umowy. Do takich przesłanek należą:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, (art. 52 KP), przy czym zachowanie pracownika stanowiące podstawę rozwiązania umowy o pracę w przedmiotowym trybie, powinno być bezprawne, zawinione i zagrażające interesom pracodawcy. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Wśród przykładów ciężkiego naruszenia można wymienić np. kradzież mienia pracodawcy, stan nietrzeźwości potwierdzony badaniem wykonanym przez uprawniony do tego organ (np. funkcjonariusza policji czy straży miejskiej), używanie określeń uwłaczających czci i godności współpracowników. Ciężarną pracownicę można zwolnić w tym trybie, tylko po uzyskaniu zgody reprezentującej pracownicę organizacji związkowej. Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 roku, w sprawie o sygnaturze akt II PZP 2/08, jeśli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa bądź taka organizacja funkcjonuje, ale nie reprezentuje interesów pracownicy, dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę z ciężarną bez wypowiedzenia. W takiej sytuacji pracodawca może podjąć samodzielnie decyzję o dyscyplinarnym zwolnieniu pracownicy.
- popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Ochrona w okresie próbnym i obowiązek pracodawcy udowodnienia przyczyny zwolnienia
Obecnie ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem obejmuje również cały okres próbny.
Udowodnienie istnienia przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy ciężarnej pracownicy jak i przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy spoczywa na pracodawcy.
Ustawodawca zastosował więc konstrukcję odwróconego ciężaru dowodowego.
Możliwość rozwiązania umowy przez pracownicę
Zakaz wypowiadania i rozwiązywania stosunku pracy w okresie ciąży skierowany jest wyłącznie do pracodawcy, co oznacza nic innego jak to, że pracownica w tym względzie ma pełną swobodę. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie aby w drodze jednostronnego oświadczenia podejmowała czynności zmierzające do rozwiązania stosunku pracy (złożyła wypowiedzenie) czy też wystąpiła do pracodawcy z propozycją rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron. Przepisy nie przewidują żadnych ograniczeń w tym zakresie, a zatem kobieta w ciąży (lub w trakcie urlopu macierzyńskiego) może swobodnie wypowiedzieć stosunek pracy.
Możliwość uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego bez wiedzy o ciąży.
Orzecznictwo dopuszcza też możliwość uchylenia się od oświadczenia woli złożonego przez pracownicę, która w chwili zawierania porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę nie wiedziała o stanie ciąży. Takie oświadczenie jest wówczas uważane za złożone pod wpływem błędu. Możliwość taka istnieje nawet wówczas gdy stroną inicjującą zawarcie porozumienia o rozwiązaniu umowy była właśnie pracownica.
